ફાલ્ગુન માસમાં ઉજવાતી મહાશિવરાત્રીનું હિન્દુ ધર્મમાં વિશેષ મહત્વ છે. આ વર્ષે આ તહેવાર 08 માર્ચ 2024ના રોજ ઉજવવામાં આવશે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ તારીખે ભગવાન શિવ અને દેવી પાર્વતીના લગ્ન થયા હતા અને શિવ ત્યાગથી ગૃહસ્થ જીવનમાં આવ્યા હતા. આ દિવસે ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીની પૂજા વિધિપૂર્વક કરવામાં આવે છે.
સંત ધર્મમાં ભગવાન શિવને બ્રહ્માંડના સંહારક તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ઉપરાંત તે ટ્રિનિટીના ત્રણ મુખ્ય દેવતાઓમાંના એક છે એટલે કે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ. ભગવાન શિવને મહાદેવ, શિવ-શંકર અને ભોલેનાથ જેવા અનેક નામોથી બોલાવવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં, મહાશિવરાત્રીના આ ખાસ અવસર પર ચાલો જાણીએ કે આ નામોનો અર્થ શું છે અને ભગવાન શિવનું આ નામ કેવી રીતે પડ્યું.
નીલકંઠ કેમ કહેવાય
દંતકથા અનુસાર જ્યારે અમૃત મેળવવા માટે દેવતાઓ અને દાનવો વચ્ચે સમુદ્ર મંથન કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારે તે દરમિયાન ઝેર પણ ઉત્પન્ન થયું હતું. આ ઝેર એટલું ભયંકર હતું કે આ ઝેરની આગથી દસ દિશાઓ સળગવા લાગી. ત્યારે ભગવાન શિવે વિશ્વને બચાવવા માટે આ ઝેર પીધું. આ ઝેરની અસરથી ભગવાન શિવનું ગળું વાદળી થઈ ગયું હતું. આ જ કારણ છે કે ભગવાન શિવને નીલકંઠ કહેવામાં આવે છે.
મહામૃત્યુંજયનો અર્થ
ભગવાન શિવને મહામૃત્યુંજય પણ કહેવામાં આવે છે. સંસ્કૃતમાં, મહામૃત્યુંજયનો અર્થ થાય છે જે મૃત્યુ પર વિજય મેળવે છે અથવા જેના પર મૃત્યુની કોઈ અસર થતી નથી. ભગવાન શિવની સ્તુતિ કરવા માટે મહામૃત્યુંજય મંત્રનો જાપ કરવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંત્રનો જાપ કરવાથી વ્યક્તિ અકાળ મૃત્યુથી બચી શકે છે.
અર્ધનારીશ્વર સ્વરૂપ શું સૂચવે છે?
અર્ધનારીશ્વર સ્વરૂપ એ ભગવાન શિવનું તે સ્વરૂપ છે, જેમાં ભગવાન શિવ અડધા સ્ત્રી અને અડધા પુરુષનું શરીર ધારણ કરે છે. ભગવાન શિવના આ અર્ધનારીશ્વર સ્વરૂપના અડધા ભાગમાં ભગવાન શિવ પુરુષ સ્વરૂપમાં વિરાજમાન છે, જ્યારે બીજા ભાગમાં શક્તિ સ્ત્રી સ્વરૂપમાં નિવાસ કરે છે. આ સ્વરૂપમાં ભગવાન શિવ દરેક જીવને સૂચવે છે કે સ્ત્રી અને પુરુષ એકબીજાના પૂરક છે અને બંને એકબીજા વિના અધૂરા છે.
આ કારણે કહેવાઈ છે ભોલેનાથ
જ્યાં ભગવાન શિવના ઉગ્ર સ્વરૂપને કારણે ત્રણેય લોક કંપી ઉઠે છે. તે જ સમયે, તેમનું એક સ્વરૂપ પણ છે જ્યાં તેમને ભોલેનાથ કહેવામાં આવે છે. અહીં ભોલેનાથનો અર્થ નરમ હૃદય અને દયાળુ હૃદય છે. જે વ્યક્તિ સાચા મનથી શિવલિંગનો જલાભિષેક કરે છે તેના પર જ ભગવાન શિવ પ્રસન્ન થાય છે. આ જ કારણ છે કે ભગવાન શિવને ભોલેનાથનું બિરુદ પણ આપવામાં આવ્યું છે.
દેવોના દેવ – મહાદેવ
હિંદુ શાસ્ત્રોમાં ભગવાન શિવને મહાદેવનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું છે. અન્ય કોઈ દેવતાને આ નામ આપવામાં આવ્યું ન હતું. કારણ કે એવું માનવામાં આવે છે કે આ બ્રહ્માંડની રચના પહેલા પણ શિવનું અસ્તિત્વ હતું અને આ બ્રહ્માંડના અંત પછી પણ શિવ રહેશે. અહીં મહાદેવનો અર્થ થાય છે – મહાન દૈવી શક્તિ અથવા દેવોના દેવ
